مسأله خواب

خواب دیدن به تعبیر دیگر رؤیا ، چیزی است که همه ما تجربه کرده ایم و در درون ما اتفاق می افتد اگر برای انسان های پاک و مخلص مثل معصومین ـ علیهم السلام ـ باشد قطعاً رؤیای صادقه است و هیچ دخل و تصرف نفسانی و شیطانی در آن نیست . امیر المؤمنین علی ـ علیه السلام ـ : رؤیا الأنبیاء وحیٌ [1] رؤیای انبیاء وحی است .

اصلا برخی انبیاء دستورشان برای برخی تکالیف از طریق خواب بوده است مثل حضرت ابراهیم که در خواب تکلیف ذبح اسماعیل را به او دادند .

إنی أری فی المنام إنِّی أذبَحُکَ .[2] من در خواب می بیینم که تو را سر می بُرَم.

یا خبر هایی از آینده به آن ها در خواب داده می شد ، حال یا به طور واضح و بدون رمز عین آینده را می دیدند ، مثل پیامبر که پیشاپیش ، مسأله فتح مکه را در خواب به ایشان بشارت دادند .

لقد صدق اللهُ رسولَه الرُؤیا بالحقِّ ، لَتَدخُلَنَّ المَسجدَ الحَرامِ ؛

حقاً خدا رؤیای پیامبر خود را تحقق بخشید .(که دیده بود ) شما بدون شک به خواست خدا در مسجد الحرام در خواهید آمد .

یا به طور رمز که احتیاج به تعبیر داشته باشد می دیدند مثل خواب حضرت یوسف .

إنِّی رأیتُ أحدَ عشر کوکباً و الشَّمسَ و القَمرَ رَأیتُهُم لی ساجِدینَ ؛[3]  

من یازده ستاره را دیدم که به همراه خورشید و ماه برایم سجده می کردند .

 پدرش تعبیر کرد که به مقام نبوت می رسی و یازده ستاره برادرانت و خورشید و ماه هم خود یعقوب پدرش و مادرش بودند که همه در مقابل مقام او خضوع می کنند .

خوابهای واقعی و خوابهای غیر واقعی

بنابر این ، خوابهای انبیاء و اولیاء ، بدون تردید رؤیای صادقه است و از تصرف نفس و شیطان دور است . در حقیقت نوعی ارتباط با عوالم بالاتر و لوح محفوظ و خبر هایی از عوالم غیب است .

اما خوابهایی که ما انسانهای معمولی می بینیم برخی از آنها می تواند رؤیای صادقه باشد به خصوص خوابهایی که انسان های راستگو می بینند .نبی اکرم ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ فرمودند : أصدقکم رؤیاً أصدقکم حدیثاً ؛[4] هر که با صداق تر و راستگو تر باشد ، رؤیایش صادق تر و درست تر است .

خوابهای انسانهای راستگو پاک و صادق است اما با این وجود خیلی چیزها می تواند در خوابهای ما تأثیر داشته باشد افکار و آرزوها و تخیلات ما و صفات و ملکات نفسانی ما ، بالاخره خواب در ظرف وجودی ما اتفاق می افتد . خیلی از خصوصیات این ظرف به خواب های ما شکل می دهد و دخل و تصرف می کند این از درون .

از بیرون هم شیطان می تواند در خوابها تصرفاتی داشته باشد و به جهت هایی منفی سوق دهد ؛ همانطوری که در بیداری و سوسه ها و القائاتی دارد .

بنابر این ، برخی خواب ها بدون دستبرد و تصرف شیطان یا نفس ، یک نوع اتصال به عالم ملکوت است و کاملا واقعیت دارد . 

خواب مرحوم آیه الله حائری

مرحوم آیه الله اراکی از قول استادشان مرحوم آیه الله حائری یزدی نقل می کرد که من در جوانی وقتی در کربلا بودم شبی در خواب دیدم کسی به من گفت : ده روز بیشتر به عمر شما باقی نیست .

ایشان می گوید : من اعتنا به این خواب نکردم و مشغول در و بحث بودم و اصلا فراموش کردم تا اینکه روز دهم که پنجشنبه یا جمعه ای بوده است ، با برخی از رفقا به یکی از باغهای اطراف کربلا رفته بودند . یک حالت لرز شدیدی به ایشان دست می دهد که نتوانسته بودند تحمل کنند او را به خانه می آورند ایشان می گویند یک مرتبه یاد آن خواب افتادم که به من خبر داده بودند ده روز دیگر از دنیا می روی و امروز روز دهم است .

ناگهان دیدم دو ملک برای قبض روح آمدند . مرحوم آیه الله حائری چون ارادت خاصی به امام حسین-علیه السلام- داشته و حتی در عزاداری ها خودش نوحه هم می خوانده ، می گوید: من به ابا عبدالله متوسّل شدم و عرض کردم : آقا من میدانم مردن حق است و بالاخره هرکه باید از دنیا برود ولی من دستم خالی است و ذخیره ای برای آخرتم ندارم . اگر می شو شما لطفی کنید و از خداوند برایم فرصتی بخواهید .

حضرت آیه الله حائری می فرمایند : یک مرتبه دیدم خود حضرت آمدند . به آن دو ملک فرمودند شما بروید ما برای ایشان از خداوند لوط عمر خواسته ایم. آن دو ملک هم رفتند . مرحوم آیه الله حائری بعد از چند لحظه بهتر می شود و کم کم جشمشان را باز کرده و می بیند خانواده و اطرافیان بالای سرشان و گریه می کنند و روی او پارچه کشیدند . گمان کرده اند که از دنیا رفته است .

مرحوم آقای اراکی می فرمود به گمانم توفیق ایشان برای تأسیس حوزه علمیه قم همان ذخیره آخرتی است که از حضرت ابا عبد الله خواسته بود کاری در دنیا بکند .

به هر حال این رؤیای صادقه ای بوده که به وقوع هم پیوسته و این گونه رؤیا ها کاملا امکان پذیر است . پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ هر روز از اصحابش می پرسیده : «هل مِن مبِّشرات [5]؛ آیا مژده دهندگانی هست ؟» و مقصود ایشان خواب و رؤیا بود.

خوابهای غیر قابل اعتماد

چون عالم خواب عالم پر ابهام و رمزی است احتمال لغزش و اشتباه و تصرف نفس و شیطان هم بر آن زیاد است لذا خیلی نمی توان روی خوابها یمان حساب باز کنیم . امام صادق ـ علیه السلام ـ : خواب صادق و کاذب در هم آمیخته است لِعلّا یَعتمِدَ علیها کُلَّ الإعتماد .[6] تا مردم خیلی روی خواب حساب باز نکنند و بازار ادعاها و نقل خوابها باز نشود.

از همین رو ست که علمای ما می گویند خواب حجت نیست و اگر در خواب دستور عملی داده شود که فلان کار را بکن یا فلان را نکن مثلا این طوری نماز بخوان ، این عدد ذکر را بگو اینها قابل اعتماد نیست و هیچ الزامی نمی آورد .

نکته هایی در باره خواب و تعبیر آن  

در روایت داریم خواب را اوّلاً : به فقط پیش اهلش  نقل کن . حضرت یعقوب هم به پسرش یوسف فرمود : لا تقصص رؤیاک علی إخوتک ؛[7] خوابت را برای برادرانت حکایت نکن .

آنها اهل نبودند . اهلش یا معبّر است که توان تعبیر خواب را داشته باشد و یا یک انسان نجیب و مؤمن و مورد اطمینانی که از نقل شما سوء استفاده نمی کند و آن را احیاناً مایه استهزاء و ضربه زدن به شما قرار نمی دهد .

ثانیاً : تعبیر خواب کار سخت و پیچیده ای است باید مواظب بود به هر کسی مراجعه نکرد ، به هر دعا نویس و رمالی که دکانی زده اند نباید مراجعه کرد و اسرار خود را به آنها گفت . بلکه به انسانهای دین شناس و متدیّن و اهل عمل که در مسأله تعبیر خواب کاملا واردند و به آنها اطمینان کامل داریم یا افراد مورد اطمینانی که آنها معرفی کرده اند .

ثالثاً : علائمی که در خواب می بینیم ، الزاما معنایش همان چیزی نیست که می بینیم مثلا اگر در خواب می بینیم فلان کس مرده یا فلان کس زخمی شده یا فلانی ثروتی گیرش آمده الزاما معنایش همین مردن یا زخمی شدن یا ثروت مالی نیست این ها بسته به شرائط و قرائن ممکن است که معنای دیگری داشته باشد .

تعبیر خواب های ابن سیرین

ابن سیرین در تاریخ به تعبیر خواب معروف است . نقل شده است کسی به نزد او رفت و گفت : خواب دیدم دنیا وآخرتم از دستم بیرون رفت ، خیلی می ترسم خسر الدنیا و الآخره شوم . ابن سیرین آرامش کرد . در همین حین یک شخص دیگری وارد شد گفت: آقا در خواب دیدم دنیا و آخرت گیرم آمده است .

ابن سیرین یک فکری کرد و به اولی گفت :  تو قرآنی گم نکرده ای ؟ گفت : بله . به دومی گفت : تو قرآن پیدا نکرده ای ؟ گفت : بله . گفت دنیا و آخرت که از دست یکی رفت و دیگری به دست آورد همین قرآن است که اولی گم کرده بود و دومی پیدا کرده ، به او بده .

شخصی نزد ابن سیرین آمد گفت دیشب خواب دیدم یک مهری در دست دارم و دهان مردم را با آن مهر می کنم و می دوزم . گفت شما اذان گو نیستی ؟ گفت : بله مؤذن هستم . ابن سیرین گفت : همین است در ماه رمضان وقتی اذان می گویی دیگر کسی نمی خورد و نمی آشامد . تو دهان را از خوردن و آشامیدن می دوزی و مهر می کنی . مواظب باش به وقت باشد.

گاه یک چیز ، در خواب یک نفر را یک معنا می کرد و همان چیز را در خواب دیگری با توجّه به قرائن و شواهد و شرایطش معنای دیگری می کرد . یکی می گفت : من دیدم دماغم خون می آید . می گفت مالی از دست می دهی . به دیگری که همان خواب را دیده بود می گفت : مالی گیرت می آید . به هر حال در این موارد احتیاط راه نجات است.